اینترنت، این شبکه عجیب و غریب که حالا دیگه بدونش نمی‌تونیم یه روز رو سر کنیم، یه داستان طولانی و پرماجرا داره. تو ایران، این داستان از روزایی شروع می‌شه که فقط چند تا دانشگاه خاص بهش دسترسی داشتن تا امروز که دیگه تقریباً همه جا پیداش می‌کنی. اما خب، این مسیر پر از پیچ و خم و چالش هم بوده. تو این مقاله قراره تاریخچه اینترنت تو ایران رو برات باز کنیم، از اولش تا حالا، با کلی آمار و حقیقت جالب که نشون می‌ده این تکنولوژی چطور زندگی‌مون رو عوض کرده. هدفم اینه که وقتی مقاله رو خوندی، هیچ سوالی برات نمونه و یه تصویر کامل از این موضوع داشته باشی.
اینترنت چیه و از کجا پیداش شد؟
بیایم از پایه شروع کنیم. اینترنت یه شبکه جهانی از کامپیوترهاست که با یه سری قانون و پروتکل خاص به هم وصل شدن و می‌تونن اطلاعات رو با هم به اشتراک بذارن. داستانش برمی‌گرده به دهه 1960 تو آمریکا. اون موقع وزارت دفاع آمریکا دنبال یه راه ارتباطی بود که اگه یه روز بخشی از سیستمش خراب شد یا تو جنگ نابود شد، بقیه جاها بتونن هنوز کار کنن. این پروژه که اسمش آرپانت (ARPANET) بود، پایه‌های اینترنت امروزی رو ساخت. بعدها تو دهه 1990، با اومدن وب جهانی (World Wide Web)، اینترنت دیگه از یه ابزار نظامی و تحقیقاتی، تبدیل شد به چیزی که همه دنیا ازش استفاده می‌کنن.
اولین جرقه‌های اینترنت تو ایران
حالا برسیم به ایران. اینترنت رسماً سال 1372 (1993 میلادی) پاش به ایران باز شد. اولین کامپیوتری که اینجا به اینترنت وصل شد، تو مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات (که الان بهش می‌گن پژوهشگاه دانش‌های بنیادین) بود. این مرکز هنوزم نقش مهمی تو خدمات اینترنت ایران داره و مثلاً دامنه‌های ir. رو مدیریت می‌کنه.
- 1371:قبل از اتصال رسمی، چند تا دانشگاه مثل دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه گیلان با یه روش قدیمی به اسم UUCP به اینترنت وصل شدن. این روش بیشتر برای فرستادن و گرفتن ایمیل بود.
- 1373:شرکت ندا رایانه راه افتاد و اولین وب‌سایت ایرانی رو ساخت. همون سال، روزنامه همشهری هم رفت رو اینترنت و شد اولین روزنامه رسمی آنلاین ایران.
- 1374:مجلس یه شرکت به اسم امور ارتباطات دیتا رو زیر نظر شرکت مخابرات ایران راه انداخت. این شرکت قرار بود به صورت انحصاری خدمات دیتا رو تو کشور گسترش بده.
این سال‌ها، اینترنت تو ایران بیشتر مال دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی بود و مردم عادی خیلی بهش دسترسی نداشتن.
دهه 1380 و 1390:وقتی اینترنت همه‌گیر شد
دهه 1380 بود که اینترنت کم‌کم تو ایران جون گرفت. با اومدن تکنولوژی‌های جدید و گوشی‌های هوشمند، دیگه فقط محقق‌ها و دانشجوها نبودن که ازش استفاده می‌کردن.
- دهه 1380:اون موقع بیشتر مردم با اینترنت دایال‌آپ (Dial-up) وصل می‌شدن. یه صدای عجیب از مودم می‌اومد و باید کلی صبر می‌کردی تا یه صفحه باز بشه. سرعت کم بود و هزینه‌ها بالا، ولی همینم برای خیلی‌ها هیجان‌انگیز بود.
- دهه 1390:اینجا دیگه همه چیز عوض شد. اینترنت نسل سوم (3G) و بعدش نسل چهارم (4G) اومد و گوشی‌های هوشمند همه‌گیر شدن. فضای مجازی تو ایران شکل گرفت و اپلیکیشن‌هایی مثل تلگرام حسابی ترکوندن. البته بعداً با فیلترینگ روبرو شدن، ولی تا قبلش خیلی‌ها رو به هم وصل کرده بودن.
آمار و ارقام:اینترنت تو ایران چقدر رشد کرد؟
برای اینکه ببینیم اینترنت تو ایران چقدر راه اومده، بیایم یه نگاهی به آمار بندازیم. این اعداد نشون می‌دن که از یه جمع کوچیک کاربر، رسیدیم به میلیون‌ها نفر:
| سال | تعداد کاربران اینترنت تو ایران |
|---|---|
| 1375 (1996) | 2,000 |
| 1376 (1997) | 5,000 |
| 1377 (1998) | 22,000 |
| 1379 (2000) | 132,000 |
| 1380 (2001) | 418,000 |
| 1381 (2002) | 1,500,000 |
| 1384 (2005) | 15,000,000 |
| 1399 (2020) | 106,000,000 |
- 1375:فقط 2,000 نفر کاربر اینترنت بودن. اون موقع تو کل دنیا 36 میلیون نفر به اینترنت وصل بودن.
- 1384:تعداد کاربرها تو ایران به 15 میلیون نفر رسید. این یعنی تو کمتر از 10 سال، یه جهش عظیم اتفاق افتاده بود.
- 1399:دیگه به 106 میلیون نفر رسیدیم. ضریب نفوذ اینترنت تو ایران 127 درصد شده، یعنی خیلی‌ها چند تا اشتراک دارن (مثلاً هم اینترنت خونه دارن، هم اینترنت موبایل).
این رشد نشون می‌ده اینترنت از یه چیز لوکس و خاص، تبدیل شده به یه نیاز روزمره.
چالش‌هایی که اینترنت تو ایران باهاش روبرو بوده
با اینکه اینترنت تو ایران حسابی بزرگ شده، ولی راهش همیشه هموار نبوده. چند تا مشکل اصلی همیشه سر راهش بوده:
- سرعت پایین:سرعت اینترنت تو ایران هیچ‌وقت اون چیزی که باید باشه نبوده. مثلاً سال 1397 (2018)، ایران بین 207 کشور، رتبه 118 سرعت اینترنت خونه رو داشت. سال بعدش (2019)، اینترنت موبایلمون رتبه 56 بود، ولی اینترنت ثابت رتبه 130 رو گرفت.
- فیلترینگ:دولت برای کنترل محتوا، خیلی از سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها رو فیلتر کرده. مثلاً تلگرام که سال 1396 حدود 60 درصد کاربرهای اینترنت ایران ازش استفاده می‌کردن، سال 1397 فیلتر شد. اینستاگرام و واتس‌اپ هم گاهی تهدید شدن، ولی هنوز بازن.
- قطعی اینترنت:تو اعتراضات سال 1398 و 1401، اینترنت یا حسابی محدود شد یا کلاً قطع شد. این موضوع زندگی مردم و کسب‌وکارها رو حسابی به هم ریخت.
اینترنت الان تو ایران چه حال و روزی داره؟
امروزه اینترنت دیگه فقط یه ابزار نیست، یه بخش اصلی از زندگی ماست. طبق آمار سال 1400:
- تعداد کل مشترکان پهن‌باند:106 میلیون نفر
- کاربرهای اینترنت موبایل:95 میلیون نفر
- کاربرهای اینترنت ثابت:11 میلیون نفر
- ضریب نفوذ:127 درصد
با این حال، هنوز سرعت کم، فیلترینگ و قطعی‌های گاه و بی‌گاه، تجربه کاربرها رو خراب می‌کنه. مثلاً خیلی وقت‌ها دانلود یه فایل ساده یا دیدن یه ویدیو با کیفیت بالا، اعصاب آدم رو به هم می‌ریزه.
آینده اینترنت تو ایران چی می‌شه؟
اگه به روند دنیا نگاه کنیم، اینترنت تو ایران هم باید رشد کنه. تکنولوژی‌هایی مثل 5G دارن تو دنیا همه‌گیر می‌شن و اگه زیرساخت‌هامون درست بشه، می‌تونه اینجا هم حسابی تغییر ایجاد کنه. ولی برای اینکه واقعاً به یه اینترنت خوب برسیم، باید چند تا کار انجام بشه:
- سرمایه‌گذاری بیشتر تو زیرساخت‌ها
- بالا بردن سرعت و کیفیت سرویس‌ها
- کم کردن محدودیت‌ها و فیلترینگ
اگه اینا درست بشه، شاید یه روزی اینترنت تو ایران بتونه با بهترین‌های دنیا رقابت کنه.
نکات و ترفندها برای حال دادن با اینترنت تو ایران
خب، حالا که کل تاریخچه و وضعیت رو برات گفتم، بیا چند تا ترفند باحال و کاربردی بهت بگم که تو ایران بتونی بهتر از اینترنت استفاده کنی. اینا رو با زبون خودمونی می‌گم که حسابی به کارت بیاد:
- اینترنت موبایل یا ثابت؟ اگه سرعت برات مهمه، برو سراغ اینترنت موبایل (4G). معمولاً از ADSL و این حرفا سریع‌تره. فقط حواست به بسته‌ات باشه که یهو تموم نشه!
- فیلترشکن و این داستانا:برای سایتایی که فیلترن، VPN بزن. ولی VPN رایگان نگیر، چون ممکنه اطلاعاتت رو بدزدن. یه VPN پولی درست و حسابی بگیر که خیالت راحت باشه.
- سرویس‌های ایرانی:اگه از پیام‌رسانای داخلی یا سایتای ایرانی استفاده می‌کنی، یادت باشه ممکنه زیر ذره‌بین باشن. پس چیزی که نمی‌خوای کسی ببینه رو اونجا نذار.
- دانلودای سنگین:برای فایلای بزرگ، شب دانلود کن. یه سری شرکتا بسته‌های شبانه یا نامحدود دارن که ارزون‌تر درمیاد.
- کسب‌وکار داری؟ اگه کار آنلاین داری، حتماً از اطلاعاتت یه نسخه پشتیبان داشته باش. اینترنت اینجا گاهی قاطی می‌کنه و ممکنه بدجوری بهت ضربه بزنه.
حرف آخر
اینترنت تو ایران راه درازی اومده. از اون روزایی که فقط چند نفر تو دانشگاه بهش وصل بودن، تا حالا که دیگه بدونش نمی‌شه زندگی کرد. با همه مشکلاتش، از سرعت کم گرفته تا فیلترینگ و قطعی، بازم تونسته تو زندگی‌مون جا باز کنه. امیدوارم با این مقاله، همه چیز برات روشن شده باشه و حالا دیگه یه دید کامل از تاریخچه و حال و روز اینترنت تو ایران داشته باشی. اگه زیرساخت‌ها درست بشه و محدودیت‌ها کم بشه، کی می‌دونه؟ شاید یه روزی اینترنت اینجا بشه چیزی که هممون آرزوش رو داریم!
